KUVVETİN YAPISI

Nedim Çetin H.Ü Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yüksekokulu

Kuvvetin Yapısı

Vücudun her türlü hareketi , özellikle sporda başarı motorik kuvvet sayesinde gerçekleşmektedir. Hızın , dayanıklılığın ve esnekliğin yanı sıra kuvvet motorik temel özelliklerinden biridir.

Fiziksel olarak kuvvet ; kütlenin ve hızın (kgxm/sn²) ürünü olarak tanımlanır.Biyolojik açıdan ise kuvvet; “kas hareketleri ile engellere (dirençlere) karşı koyma veya onları aşabilme yeteneğidir.”(GROSSER/STARISCHKA, 1981s.41)

Spor uygulamalarında kuvvet , her zaman diğer motorik temel özelliklere bağlı olarak ortaya çıkar ve kullanılan çoğu literatürde üç temel türe ayrılır:Maksimal kuvvet , çabık kuvvet ve kuvvette mukavemet(şekil 1)

Bu üç bölümde inceleme aktüel tartışmalara sebep olmaktadır.HOLMANN ve HETTINGER’e (1980) göre “kuvvet dayanıklılık “ motorik anlamda tek başına bir deyim olmayıp dayanıklılık başlığı altında yer alır.Maksimal ve çabuk kuvvetin bağımsız birer deyimler olduğunu aşağıda inceleyeceğiz.

“Maksimal kuvvet” bir dirence karşı uygulanabilmesi mümkün olan en büyük kuvvettir.(Ehlenz 1983 s. 58) bu da kasın fizyolojik enine kesitine , kaslar arası(Intra) ve kas içi (inter) koordinasyona bağlıdır.

“Çabuk kuvvet” sinir –kas sistemi dirençleri mümkün olan en büyük kasılma hızı ile yenme yeteneği anlamına gelir.(FREY , 1977 s. 343)Kasın enine kesiti , kas içi koordinasyon ve aktif kas liflerinin kasılma hızı çabuk kuvvet performansını sınırlayan en önemli faktörlerdir.

“Kuvvette devamlılık”Organizmanın uzun süren kuvvet çalışmalarında yorgunluğa karşı direnme yeteneğidir. (HARRE , 1976 s. 125) “Maksimal kuvvet yeteneğinin %20 ‘sinin altındaki yüklenmelerde , performansı belirleyen faktör olarak “dayanıklılık”kuvvet üzerinde % 20 ‘ lik bir üstünlük gösterir. ( % 80 nin üstündeki yüklenmelerde maximal kuvvet ) ( Ehlenz 1983 , s.60 ).

Şekil 1 :

Kuvvetin üç çeşidinin

değişen ilişkileri

( Weineck 1983 )

Maksimal kuvvet

Çabuk kuvvet

dayanıklılığı

Maximal

Patlayıcı

Çıkış

Çabuk

Kuvvet

Kuvveti

Kuvvet

Kuvvet; bu ana formların yanı sıra , kasın çalışma ve gerilme çeşitlerine göre de ayrılıklar gösterir.(Kar. WEINECK 1983)kas çalışmaları üstün gelen , zayıf gelen dirençli ve kombine çalışma formlarına ayrılır.Kas gerilmesi ise izometrik , izotonik ve oxotonik kasılma formları olarak üçe ayrılır.(Şekil 2.).

Kas tellerinin dağılımı kas kuvvetinin gelişmesinde büyük önem taşır.Yazılı kaynaklar , kırmızı ve beyaz olmak üzere iki çeşit kas lifi ayırt ederler(ST –ve FT lifleri).(Kas.GROSSER,1983)Kırmızı kas lifleri yavaş bir kasılma hızına sahip olduklarından ve yüksek miktarda miyoglabin ihtiva etmelerinden dolayı aerobik enerji kazanılması için uygun şartlar doğururlar.

Bunun için kırmızı kas liflerinin (ST) temel fonksiyonları dayanıklılık ve tutma işleridir.Beyaz kas lifleri ise yüksek bir kasılma hızı gösterdiklerinden ve fazla miktarda ATP ihtiva ettiklerinden anaerobik enerji kazanılması için uygun şartlar yaratırlar.Temel fonksiyonları çabuk kuvvettir.

Kuvvet antrenmanlarında miyafibrillerin artması çalışan kas liflerinin büyümesine (hipertrofi)sebeb olur.Bu esnada özellikle izometrik maximal kuvvetin %25’nin üzerinde çalışmaya başlayan FT (beyaz)liflerini enine kesitide büyür.(karş.KARLSSON 1975).

Ayrıca kuvvet antrenmanları kas hücrelerinde glikojen ve kreatin fosfatın daha fazla depolanmasına sebep olur.HOLMANN/HETTINGER(1980)yaptıkları bir çalışmada kuvvet antrenmanlarından sonra %20 ile %75 arası bir kreatin fosfat artışı tespit etmişlerdir.Hem de kuvvet antrenmanları elektriksel uyarganlığı arttırdığı gibi çalıştırılan kaslar içerisinde de uyarılmanın hızlanmasına sebep olur.

Yaklaşık her spor dalında kuvvet;hangi çeşidi olursa olsun , performansı az ya da çok sınırlayıcı bir faktördür.Mantıklı düşünülecek olursa ,kuvvet antrenmanları spor için vazgeçilmezdir.Aktif hareket çalışmaları vasıtası ile pasif alana etki etme imkanı göz önünde tutulursa kuvvet antrenmanları sağlığın korunması için de vazgeçilmez bir unsurdur.(Karş.WEINECK 1983)